Thực trạng nhiều doanh nghiệp Việt Nam thu hút vốn vô tội vạ, và sử dụng vốn kém hiệu quả, và những xung đột cả về mục tiêu lẫn lợi ích giữa các doanh nghiệp cần vốn với các tổ chức cấp vốn, gây nên những bất cập, khó khăn cho doanh nghiệp cần vốn.
Một hiện tượng ngược lại, là ngay cả khi con chưa khóc, thì mẹ đã dụ cho bú, tức ngay cả khi doanh nghiệp chưa thực sự cần vốn thì các ngân hàng, quỹ đầu tư, các “cá mập” nhiều tiền đã “lượn lờ”, “ve vãn”, dụ dỗ rót vốn cho doanh nghiệp, để rồi nếu “nhẹ dạ”, cả tin”, doanh nghiệp sẽ bị cuốn vào vòng “khát sữa”, thèm vốn như một con nghiện thèm thuốc!
Có công ty X đang kinh doanh trong một lĩnh vực mà mình có thế mạnh, và đang dẫn đầu cả về thị phần lẫn doanh số trong lĩnh vực lâu đời này. Chợt một ngày, có “cô” ngân hàng ve vãn, ngỏ ý muốn giúp đỡ bằng cách cho vay với lãi suất ưu đãi.
Người đứng đầu công ty lúc ấy không nghĩ là mình cần vốn nên từ chối, vì anh vốn ngại đụng đến ngân hàng. Thế nhưng, cô phụ trách tín dụng của ngân hàng, vừa xinh xắn, vừa có giọng nói “ngọt như mía lùi” đã thuyết phục anh nên vay để mở rộng lĩnh vực hoạt động, gây thanh thế công ty cho hoành tráng.
Cô cũng giúp anh lập dự án với các chỉ số tài chính thật đẹp, thật hấp dẫn để vay. Anh xiêu lòng vì nghĩ đơn giản, vay với lãi suất thấp vậy, dễ gì có ai cho vay. Hơn nữa, dự án ngoài ngành này cũng khá hấp dẫn nên anh cũng thích. Thế là anh bị vào tròng.
Đương nhiên, để vay được tiền, dù với lãi suất ưu đãi, công ty anh phải thế chấp tài sản. Tiền được rót vào theo tiến độ, và dự án đầu tiên cũng không đến nỗi nào. Rồi dự án thứ hai, thứ ba… Cứ thế, hết dự án này đến dự án khác. Tiền sẵn sàng được rót vào một cách hào phóng khi công ty anh còn khả năng thanh toán.
Đến khi công ty hoàn toàn mất phương hướng, lĩnh vực kinh doanh chính không được chú trọng, đã đi xuống và bắt đầu thua lỗ. Các dự án ngoài ngành khác thì chẳng cái nào ra cái nào. Nợ sau được vay để trả cho nợ trước. Công ty vẫn liên tục lập dự án mới để vay tiền mà thanh toán nợ quá hạn cho các dự án trước đó.
Nợ chồng nợ, từ công ty lên tập đoàn, và tập đoàn một thời “đình đám” này đang đứng trên bờ vực phá sản…Không chỉ có các “em” ngân hàng lượn lờ, ve vãn. Có quỹ đầu tư và các “cá mập” đầu tư cũng lượn lờ, tìm kiếm con mồi.
Tôi từng có cổ phần ở một công ty. Công ty đang yên, đang lành, kinh doanh khá tốt và cũng chẳng khát vốn gì. Chợt, một quỹ đầu tư tìm cách tiếp cận, đặt vấn đề rót vốn, mua cổ phần để (gọi là) “đồng hành cùng phát triển” và tiến tới niêm yết trên sàn chứng khoán.
Đương nhiên là quỹ đầu tư vẽ ra một bức tranh tương lai rất tươi sáng khi “đẩy” công ty lên sàn cho nó thành chiếc bánh thật to để phần mỗi người đều lớn, đều hấp dẫn! Tôi đã lên tiếng can ngăn. Nhưng rồi người đứng đầu công ty lại nghe lời đường mật chấp nhận bán cổ phần cho quỹ đầu tư, kèm theo điều kiện quỹ đầu tư sẽ cử người tham gia hội đồng quản trị.
Mọi rắc rối bắt đầu từ khi công ty bị dụ … cho bú (dù chưa hề khóc, đòi sữa). Khi cắn câu rồi thì phát sinh bao nhiêu là chuyện. Quỹ đầu tư chẳng những không giúp gì về mặt chiến lược và quản trị cho công ty như kỳ vọng của ban lãnh đạo, mà chủ yếu lái công ty theo các hoạt động tài chính ngắn hạn.
Quỹ cũng tìm cách “lobby” một số lãnh đạo trong công ty, “dắt mũi” họ đi theo con đường tài chính, mà lơ là các hoạt động kinh doanh. Kinh doanh đi xuống, nội bộ mất đoàn kết, ban kiểm soát bị vô hiệu… Các cuộc họp hội đồng quản trị toàn diễn ra trong không khí nặng nề, đầy tính đối kháng, xung đột. Xung đột lợi ích, xung đột mục tiêu thì làm sao mà duy trì hòa khí được?
Trên đây chỉ là hai ví dụ về hiện tượng có thật là “con chưa khóc, mẹ đã dụ cho bú”, và con thấy sữa ngon quá, cứ mút lấy, mút để. Nhiều công ty chết dở, sống dở vì lỡ vương vào vòng … khát sữa. Nguồn vốn được mời chào hấp dẫn với những lời đường mật về bức tranh tương lai khi hợp tác, vay vốn nên các doanh nghiệp, dù chưa cần vốn, cũng có thể bị sa lưới.
Các nhà đầu tư “cá mập” thường có kinh nghiệm và khôn ngoan hơn con mồi. Doanh nghiệp, dù lớn hay nhỏ, hãy tỉnh táo. Đừng thấy “mùi sữa” thơm ngon quyến rũ mà nhào tới xin “bú” vô tội vạ để rồi bị “cá mập” đớp cho những nhát chí tử, không có cơ may phục hồi. Hãy tránh xa những bầu sữa hào phóng một cách vô lý, vì đó chính là những cái bẫy!
Chia sẻ của Long Nguyen Huu
