Trích bài viết trên một tờ báo kinh tế lấy tựa đề “Chi phí chìm và việc ra quyết định”
Một cây cầu được xây xong một nửa với chi phí (đã chi) 100 tỷ đồng thì được biết là đã chọn sai vị trí, gây lãng phí khi đưa vào vận hành. Nếu xây tiếp nửa còn lại thì sẽ mất thêm 100 tỷ nữa nhưng kết quả sẽ có một cây cầu mà không phương tiện nào muốn đi qua.
Trong khi đó, nếu xây lại một cây cầu khác ở một vị trí khác, hiệu quả hơn, sẽ phải đầu tư mới 200 tỷ đồng. Vậy có nên quyết định xây cầu mới hay không? Chắc chắn là nhà quản lý có khuynh hướng bảo thủ và muốn che giấu khuyết điểm sẽ tiếp tục cho xây cầu cũ với trăm ngàn lý do, trong đó có lý do chính là khỏi mang tiếng là đã làm sai, gây thiệt hại.
Ngược lại, nếu tính đến yếu tố “chìm” của 100 tỷ đồng đã bỏ ra (không lấy lại được), người hiểu biết sẽ ủng hộ phương án xây cầu mới với kinh phí mới là 200 tỷ đồng (còn hơn là tiếp tục xây cầu cũ, tốn thêm 100 tỷ đồng rồi, nhưng không sử dụng được, để rồi cuối cùng cũng phải bỏ ra 200 tỷ nữa để xây cầu mới)
Một ví dụ khác: Bạn đã mua một vé xem kịch với giá 200.000 đồng rồi mới biết đó là một vỡ kịch rất dở và khán phòng rất tệ. Bạn có hai lựa chọn:
- Phương án 1: Mất 200.000 đồng và mất thêm thời gian bị “tra tấn” bởi một vở kịch dở tệ tại một khán phòng bẩn thỉu, chật chội và nóng bức.
- Phương án 2: Bỏ vé (chấp nhận mất 200.000 đồng) và có thời gian để xem một trận bóng đá hay trên ti vi hoặc làm gì đó mà bạn thích.
Trong trường hợp này, 200.000 đồng là chi phí chìm (sunk cost) vì đã bỏ ra, không lấy lại được. Nếu cứ đưa con số 200.000 đồng vào để tính toán, cân nhắc khi ra quyết định, rất có thể bạn sẽ chọn phương án 1 (vì tiếc tiền); ngược lại, nếu hiểu được bản chất của chi phí chìm, chắc chắn bạn sẽ chọn phương án 2 không hề đắn đo.
Bạn mua một túi xách với giá 800K. Ngay sau đó, một người bạn cũng mua đúng một chiếc túi y hệt như vậy với giá chỉ 500K. Bạn biết là bạn đã mua hớ 300k (do trả giá kém, không biết giá), và xem như mất 300K đó.
Khi tính toán là để lại dùng hay bán lại, hay cho thuê chiếc túi này, bạn đừng tính cái 300K đó vào vì nó đã “chìm” mất rồi. Giả sử sau này, bạn bán lại giá 1 triệu thì bạn vẫn không lấy lại cái 300K đã mất, vì lẽ ra bạn lời 500K thì giờ chỉ còn lời 200k.
Còn nếu có người trả 600K, lẽ ra là bạn nên bán (vì cao hơn giá thị trường 100k rồi), nhưng bạn cứ “lưu luyến” con số 300K đã hớ nên không bán. Thế là bạn ôm mãi cái túi, không chịu bán để rồi nó tiếp tục xuống giá nữa!
…..
Chia sẻ của Long Nguyen Huu
