Thuật ngữ mô hình kinh doanh bỗng trở thành “mốt thời thượng” thời gian gần đây sau khi có vài cuốn sách ra đời. Mô hình kinh doanh là gì mà nổi lên như cồn và nhiều người xem nó như là một phát hiện ghê gớm vậy?
Mô hình kinh doanh chẳng qua là cái “kiểu” kinh doanh của một doanh nghiệp, là cách thức doanh nghiệp tạo ra và chuyển giao giá trị cho khách hàng, và nhận lại giá trị về mình. Mô hình kinh doanh đã có từ nhiều nghìn năm trước, kể từ khi con người biết trao đổi hàng hóa như một hình thức trao đi thứ họ có để đổi lấy thứ họ cần.
Đó cũng là một kiểu trao giá trị và nhận về giá trị! Bạn đang kinh doanh bất kỳ mặt hàng nào, theo bất kỳ kiểu cách nào, ở bất kỳ quy mô nào, bạn đều đang có một mô hình kinh doanh. Bạn đẩy xe rau đi bán dạo, bạn bán hủ tíu gõ, bạn cung cấp dịch vụ mát xa, tẩm quất tận nhà hay ở vỉa hè về đêm, bạn có tập đoàn quy mô tỷ đô…, bạn đều đang có và đang vận hành một mô hình kinh doanh.
Mô hình kinh doanh là công cụ để bạn tạo ra và chuyển giao giá trị cho khách hàng (thông qua sản phẩm dịch vụ), và nhận về giá trị (là doanh thu, lợi nhuận, thị phần, giá trị thương hiệu…).Vậy thì không nhất thiết phải ghê gớm như Google, FB, Uber, Amazon… thì mới có mô hình kinh doanh.
Bất kỳ ai kinh doanh cũng có kiểu kinh doanh của mình. Cái kiểu kinh doanh đó chính là mô hình kinh doanh, và ai cũng có thể nhìn thấy cái kiểu kinh doanh của người khác, và ai cũng có thể bắt chước cái kiểu kinh doanh ấy.
Nhưng vì sao người ta chọn mô hình kinh doanh này mà không chọn mô hình kinh doanh kia? Vì sao có người chọn ngồi một chỗ để bán rau, trong khi người khác lại đạp xe đi bán dạo? Vì sao mô hình của Highlands Coffee khác mô hình cà phê Ông Bầu?
Vì sao có người chọn đầu tư để tự sản xuất, trong khi người khác lại chọn thuê ngoài gia công? Đó là vì những phân tích, tính toán riêng của mỗi người, mỗi doanh nghiệp dựa trên nguồn lực, năng lực lõi, lợi thế cạnh tranh của mình, và căn cứ vào các yếu tố vĩ mô, vi mô, thị trường, ngành hàng, thói quen, xu hướng tiêu dùng… trong môi trường kinh doanh.
Những tính toán này được gọi là phân tích chiến lược. Và sự lựa chọn kiểu kinh doanh gì (cho tối ưu) ấy được gọi là CHIẾN LƯỢC. Từ chiến lược mới chọn ra mô hình kinh doanh. Không phải tự nhiên mà mô hình kinh doanh ở đâu từ trên trời rơi xuống!
Có người tách riêng chiến lược với mô hình kinh doanh. Họ bảo cạnh tranh bằng chiến lược là thế này nè; còn cạnh tranh bằng mô hình kinh doanh là thế kia nè. Cách phân chia tách rời giữa 2 kiểu cạnh tranh ấy là sự nhầm lẫn về vai trò và bản chất của hai khái niệm.
Mô hình kinh doanh là phần KHÔNG TÁCH RỜI của chiến lược, nó là ĐẦU RA của chiến lược, là KẾT QUẢ của quá trình phân tích và lựa chọn chiến lược (strategic analysis and strategic choice). Chính chiến lược đẻ ra mô hình kinh doanh.
Và cũng chính chiến lược sẽ “lãnh đạo”, “chỉ đạo” mô hình kinh doanh thực hiện theo ý đồ của nó. Không có chuyện chọn thứ này hoặc thứ kia trong 2 thứ đó để cạnh tranh. Mô hình kinh doanh là một cái bẫy nếu bạn cứ đem nó làm “đối trọng” với chiến lược và “nâng tầm” nó lên một cách vô tội vạ.
Nó chỉ là phương tiện, là công cụ để thực hiện ý đồ chiến lược. Chiến lược mới là tư duy, là phân tích, là sự lựa chọn công cụ một cách có cơ sở. Không có tư duy chiến lược mà cứ nghe lời ai đó xúi rồi copy mô hình kinh doanh của người khác thì rất dễ thất bại.
Bạn có dám xây nhà to mà không cần tính toán thiết kế không? Nếu có ai đó khuyên bạn hãy cạnh tranh bằng mô hình kinh doanh và đừng cạnh tranh bằng chiến lược thì cũng không khác gì họ khuyên bạn nên tán gái chỉ bằng hành động mà không cần suy nghĩ vậy.
Bạn có dám tấn công một cô gái chỉ bằng hành động mà không cần suy nghĩ không (kiểu như cái anh gì đã “hành động” theo bản năng trong thang máy á)?
Suy nghĩ hay tư duy chính là chiến lược. Hành động chính là mô hình kinh doanh. Từ tư duy mới ra hành động. Hành động là kết quả, là biểu hiện của tư duy!
Tôi giải thích vậy, không biết còn gì lăn tăn nữa không?
Chia sẻ của Long Nguyen Huu
