Một tỷ phú đô la, một đại gia thành đạt, hay một người nổi tiếng thế giới, khi nói hay viết lên một điều gì đó, thường tạo nên một trào lưu, một xu hướng, một niềm tin, một lối suy nghĩ, có khi thành một phương châm hành động.
Rồi người đọc, người nghe cứ thế đi truyền lại và diễn giải theo cách hiểu của mình cho những người khác nghe. Dần dần, những điều ấy ăn sâu vào trong suy nghĩ của rất nhiều người như một chân lý.
Không mấy ai chịu tìm hiểu xem người nổi tiếng ấy có thật là đã nói thế hay không, họ nói trong bối cảnh nào, ở thời điểm nào, và có hàm ý gì sâu xa đằng sau câu nói.
Cần hiểu rằng, ngay cả thiên tài hay người nổi tiếng thì không phải nói gì cũng đúng. Họ cũng lỡ lời, cũng nhầm lẫn, cũng phát ngôn theo ý kiến chủ quan và theo kinh nghiệm riêng của mình, không đại diện cho mọi trường hợp.
Họ có thể nói điều đó với một hàm ý khác nhưng người nghe lại hiểu theo ý khác, rồi lại diễn đạt theo kiểu khác nữa, làm méo mó, sai lệch bản chất và ý nghĩa ban đầu của câu nói.
Ví dụ, có câu nguyên gốc “THERE IS NO SUCH THING AS A FREE LUNCH”, thường được dịch là “Không có bữa ăn trưa nào là miễn phí” và thường được diễn đạt là “‘Không ai cho không ai cái gì”.
Cách diễn dịch như vậy làm cho mọi người nghi ngờ lòng tốt của người khác, không tin vào những hoạt động thiện nguyện hay sự cho đi vô điều kiện của những người có tấm lòng tử tế.
Cách giải thích sai lệch bản chất câu nói làm cho con người luôn nghi ngờ nhau, và hễ khi có ai làm việc cộng đồng hay biếu tặng gì nhau vì tình cảm quý mến là lập tức ngờ vực, cảnh giác, thậm chí còn buông ra những câu bội bạc, vô ơn như là: “Có ai cho không ai cái gì mà không có ý đồ lấy lại cái khác đâu mà!”…
Thực ra câu nói trên có hàm ý là không có thành công nào mà không phải nỗ lực để đạt, không có kết quả nào tự nhiên đến mà không phải cố gắng. Câu nói ấy không hề có ý bảo người ta hãy cảnh giác vì không ai cho không ai cái gì!
Ví dụ nữa là câu nói “STAY HUNGRY, STAY FOOLISH”, được dịch là “HÃY CỨ’ KHÁT KHAO, HÃY CỨ DẠI KHỜ” của Steve Jobs.
Câu ấy có hàm ý khuyên sinh viên hãy sống hãy có khát vọng làm điều gì đó lớn lao, cho dù đó là điều mà người khác có thể nghĩ là điên rồ, ngu ngốc, ảo tưởng; hãy cứ đam mê và dấn thân vào khát vọng và niềm tin của mình….
Thế nhưng, không ít lớp dạy làm giàu và tạo động lực lại diễn đạt câu nói ấy theo kiểu khuyên người khởi nghiệp hay tham gia vào “đường dây” kiếm tiền nào đó hãy cứ dại khờ theo kiểu liều lĩnh, bất chấp, xem sai lầm không là cái đinh gì, xem thất bại là chuyện mặc định, xem bỏ cuộc (khi gặp khó khăn, bế tắc) là điều hèn nhát…
Lời khuyên này chẳng những không giúp gì cho thế hệ trẻ mà còn làm cho họ hành động liều lĩnh, bất chấp rủi ro, bất kể con đường đi phía trước toàn ngõ cụt.
Họ dốc hết tài sản và thời gian vào những cuộc chơi đầy phiêu lưu, mạo hiểm theo cách hết sức dại dột, thiếu phân tích, đánh giá, để hành động một cách khôn ngoan.
Cần hiểu rằng, Steve Jobs và các thiên tài thế giới khát khao làm những điều có vẻ hão huyền và điên rồ, nhưng không phải điều điên rồ nào họ cũng làm. Họ chỉ làm những điều mà họ có niềm tin là có cơ sở để thành công.
Họ không làm điều điên rồ một cách dại dột. Họ làm một cách khôn ngoan, biết tiếp tục hay dừng lại đúng lúc, chứ không phải cứ lao vào như con thiêu thân.
Không ít người bắt đầu từ khát khao này, nhưng sau đó đã từ bỏ (vì thấy mình dại dột) và chuyển sang làm việc khác thì mới thành công. Khát vọng, ước mơ, sáng tạo, khai phá… chỉ dẫn đến thành công khi nó gắn với tư duy và sự tính toán khôn ngoan (chứ không phải dại khờ) của họ.
Đó là lý do tôi luôn kiên trì nhắn nhủ: HÃY CỨ KHÁT KHAO, NHƯNG CHỚ DẠI KHỜ!
Vâng, xin chớ dại khờ để rồi phải phá sản, nợ nần, và làm khổ cả chính mình, lẫn gia đình, vợ con và người thân!
Còn nhiều câu nói khác được hiểu sai, truyền bá sai, tôi đã và sẽ chia sẻ trong các status khác.
Chúc các bạn một tuần mới tràn đầy năng lượng!
Chia sẻ của Long Nguyen Huu
