Phạt mấy chục triệu với bọn chủ shop chẳng quan trọng. Cái chính là cộng đồng phải nhận diện được lũ sâu bọ và tẩy chay chúng. Nhân chuyện đầu cơ thổi giá khẩu trang y tế tại nhiều nhà thuốc và cửa hàng bán lẻ, ta hãy dành một trưa cuối tuần mưa bụi giăng mờ phố để tập phản biện xã hội một chút – về SỰ LƯƠNG THIỆN trong ngữ cảnh LÀM GIÀU.
Bởi lương thiện là một sự lựa chọn khó khăn. Đặc biệt giữa bể đời đầy cám dỗ, và khi mà tầm nhìn hạn hẹp của con người có thể chỉ quanh quẩn giữa một cộng đồng giàu lên nhờ buôn bán chộp giật. Chúa Trời hẳn chẳng thế ngờ sau hàng ngàn năm mà loài người vẫn lạ lẫm với sự lương thiện không khác gì loài dã thú trong rừng rú.
Từ thời Adam và Eva bị đuổi khỏi vườn địa đàng, họ đã bươn chải giữa buổi hoang sơ để gieo rắc giống nòi. Hẳn họ không ngờ ở nửa bên kia địa cầu có trăm trứng nở ra hậu duệ của Tiên và Rồng, cũng lên rừng xuống biển bươn bả vật vã để gieo rắc giống nòi đông đảo cho đến ngày cả bầy cắn xé lẫn nhau để sinh tồn còn kinh hồn táng đởm hơn cả động vật hoang dã.
Nói đến động vật hoang dã, tôi luôn say mê cảnh chú báo gấm đuổi bắt con mồi trên đồng cỏ Châu Phi. Ước mơ của tôi là trước khi chết sẽ được ngó trực tiếp cái cảnh đó, kể cả chỉ qua ống nhòm, miễn được đứng trong không gian đó.
Để thấm thía hơn nữa, rằng tại sao bọn tư bản giãy chết giáo dục trẻ con từ rất sớm về cái gọi là “chuỗi thức ăn” và khát vọng vươn lên đứng đầu chuỗi như loài sư tử, hổ, báo. Chẳng có gì là xấu nếu các bạn định vị cho dòng dõi của mình là sư tử, hổ, báo, đại bàng, chó sói! Hãy cứ coi làm giàu là cách giúp mình trở nên khỏe đẹp, dũng mãnh như những loài vật ấy!
Nhưng xin nhắc các bạn rằng, linh vật được lựa chọn để trở thành một biểu tượng dòng dõi luôn có sự khác biệt rõ ràng với muông thú thông thường. Những sự khác biệt đó, hay các đặc điểm được thần thánh hóa lên, đều ra đời từ ý chí của con người – ý chí của kẻ thừa nhận nguồn gốc hoang dã nhưng khẳng định nhân tính, thần tính của dòng dõi mình tạo dựng nên. Tức là con người trở nên vĩ đại vì họ không mãi mãi là cầm thú như những giống loài hoang dã khác.
Vâng, tức là, khi bạn làm giàu và vươn lên, bạn càng phải thể hiện TÍNH NGƯỜI của mình rõ hơn những đồng loại khác. Mà tôi cho là, TÍNH NGƯỜI ấy được phản ảnh rõ ràng nhất ở các hành vi thể hiện SỰ LƯƠNG THIỆN.
Quả là một từ khóa ám ảnh. Từ truyện ngắn Chí Phèo của cụ Nam Cao đến tiểu thuyết Bố Già dày cộp của cụ Mario Puzo đều xoay quanh nó. Chí Phèo thì thảm thiết gào lên một câu “Ai cho tao lương thiện!!?!?!?” ai oán xé lòng.
Còn mấy ông Don nhà Corleone thì bảo nhau dù có kinh doanh băng đảng giang hồ bảo kê thế nào thì dứt khoát là không buôn bán ma túy – như một tiêu chuẩn về lương thiện mà các ông trùm xã hội đen níu giữ để đảm bảo sự tôn kính cho dòng dõi. Tất cả đều nhận diện tầm quan trọng của lương thiện là thế. Gatsby Vĩ Đại bị người tình chối bỏ cũng vì gã chồng nàng đặt câu hỏi về sự giàu có của chàng, khiến nàng thấy nó đen tối và nàng sợ.
Gấp lại sách vở văn chương, về với đời thực, ta thấy giàu như Bill Gates vẫn bị chửi bới là độc quyền, hút máu, bị ụp bánh vào mặt cho xấu hổ giữa phố. Và về sau gã trai trẻ hiếu thắng đó trở thành một doanh nhân suốt ngày vò đầu bứt tai tìm cách… làm toilet cho người nghèo.
Nhưng trước khi làm toilet và máy lọc cứt đái thành nước tinh khiết cho người nghèo, ông Gates đã từng bơm tiền giúp ông Steve Jobs khi Apple gặp khó khăn. Người ta có thể dùng thuyết âm mưu đã đồn đại về phần chìm của tảng băng, nhưng tôi tạm hài lòng với các “phát hiện” của mình về lí do khiến ông Gates giúp ông Jobs.
Tôi cho rằng Gates thấu hiểu và cảm thông với Jobs, kẻ đương thời cùng mình rất thông minh giỏi giang nhưng xuất thân thua thiệt hơn mình quá nhiều (Gates là con nhà giàu trí thức gộc, Jobs là con bị mẹ đẻ đem cho nhà bình dân khác nuôi). Tôi cho rằng, đó là sự lương thiện trong Gates đã dẫn dắt đến quyết định rất cao thượng của ông.
Và ta cũng không quên nhắc đến niềm tin vào sự lương thiện của Mark Zuckerberg, ông chủ cái phây này, kẻ nắm trong tay bể dữ liệu cá nhân của hơn 2 tỉ con người trên trái đất này. Năm ngoái Mark bị quốc hội Mĩ lôi ra điều trần sau vụ scandal một công ty ở Anh lợi dụng dữ liệu của người chơi phây để dở các chiêu trò mờ ám gây hại cho nền chính trị Mĩ.
Mark đã phải rất vất vả để chứng minh sự đáng tin cậy – sự lương thiện – của Facebook và của chính Mark. Còn tôi thì đã tin tưởng anh chàng Mark Z này từ lâu lắm rồi, vào cái năm mà Mark thâu tóm Whatsapp, khi đọc bài báo trên Forbes kể về cuộc thâu tóm ấy. Mark đã rào đón các ông chủ Whatsapp khi đó, kề cận giao lưu chia sẻ cho bằng hết khát vọng và tầm nhìn, cho đến khi họ nói: Mark là NGƯỜI TỐT, tôi đồng ý chuyển giao Whatsapp cho cậu ấy!
Ta có thể rả rích kể cho nhau vô số trường hợp như thế, trên trang sách hay ngoài cuộc đời, bên tách trà bốc khói trong một buổi trưa bình lặng ngắm phố phường. Nhưng bấy nhiêu có lẽ đã đủ trong hôm nay, stop here vì… nhà bao việc. Cơ mà trước khi kết thúc tớt này, xin rả rích thêm vài thứ kiểu vạn sự tùy nhau trong ngữ cảnh tâm sự chị em bạn dì.
Cách đây vài năm, một người chị chia sẻ: Chị kết hôn với anh vì cảm thấy yên tâm, rằng nếu chẳng may thời thế thất bát thì anh ấy sẵn sàng xách cái bơm xe đạp ra đầu ngõ kiếm cơm về cho các con! Chị không nhắc đến nó rõ ràng hơn, nhưng tôi nhận ra cái từ khóa đã khiến cô gái Hà Nội xinh đẹp cao ráo trí thức con nhà khá giả phải từ chối bao công tử thủ đô để chọn lấy một anh giai tỉnh chân chất nhà nghèo. Từ khóa đó là LƯƠNG THIỆN.
Tôi nhớ đến những người bạn singlemom vất vả thế nào để dạy dỗ bọn trẻ con về lương thiện, khi mà chúng không có được điều đó ở người cha để dễ dàng noi theo. Thương và nể các bạn nhiều.
Rồi lại nghĩ đến bọn trẻ con trong tay lũ cha mẹ kém lương thiện làm ăn như bọn chủ shop bán khẩu trang đắt gấp 10-15 lần ngày thường, lại ái ngại cho trứng ấp trong lòng kẻ ác. Chúng sẽ trở thành người thế nào khi cha mẹ hành động bất lương đến thế?
Có những người dạy con không được ăn cắp, đơn giản là dọa sẽ bị chú công an bắt – có mấy người dạy con rằng móc túi người hoạn nạn tìm đến mình là điều cấm kị vì nó đi ngược lại tiêu chuẩn lương thiện của giống nòi?
Nói đến đây, có mẹ hỏi thế còn Cuốn Theo Chiều Gió thì sao? Vậy ta quay về văn chương để tiếp tục cuộc phản biện xã hội này. Trong tác phẩm đó ghi:
Có 2 thời điểm để làm giàu nhanh đó là thời kì phá hoại và thời kì tái thiết. Rhett Butler là con buôn đầu cơ ở cả 2 thời điểm. Scarlett thì chỉ khôn lỏi thời tái thiết, khi mụ đút lót ít tiền cho đám quản ngục để ép các tù nhân làm việc bở hơi tai ở trại cưa của chồng mụ. Các mẹ hỏi như thế có kém lương thiện không? Tôi bảo không.
Rhett ngồi sòng bạc và đào vàng, đầu tư bông vải và nhà thổ, ôm ngoại tệ và có thể là cổ phiếu công nghiệp… chứ không đầu cơ kiểu chộp giật mấy cái mặt hàng như khẩu trang y tế phòng dịch bệnh mà nhẽ ra nhà nước phải phát free cho nhân dân.
Còn Scarlett, mụ tận dụng đám tội phạm phải chịu án cải tạo để giảm chi phí nhân lực chứ không tìm cách lừa lọc buôn gian bán lận cho ai cả. Vì thế các mẹ hãy yên tâm yêu dấu các nhân vật yêu thích của mình.
Mánh mung làm giàu không hề xấu nếu nó có một giới hạn rõ ràng cho sự lương thiện.
Có một nỗi buồn không hề nhẹ hôm nay, nỗi buồn về việc LƯƠNG THIỆN dường như chưa bao giờ được chọn làm đề tài cho bài luận môn Đạo Đức, môn Giáo Dục Công Dân, môn Tập Làm Văn, hay một luận văn cao cấp nào. May mà cuộc chiến THIỆN – ÁC vẫn là motif làm phim được yêu thích bên cạnh mấy thứ ngôn lù và các khóa dạy làm giàu của bọn chuyên gia đểu…
Ảnh: Lola Astanova, nữ nghệ sĩ piano lừng danh, bạn có thể theo dõi fanpage của nàng trên Facebook để cảm nhận sự hòa hợp đến khó tin của âm nhạc hàn lâm với hình tượng sexy như hồ li tinh. Tôi chưa bao giờ thấy được giới hạn của sự lương thiện rõ ràng đến thế, tinh tế đến thế, khi xem cô gái này phô trương vẻ đẹp thân thể cùng tài năng oánh đàn.
Chia sẻ của Tú Bội Đào
